کارمندی که مامور و معذور بوده یا یکی از مهم ترین دست اندرکاران کشتار؟ نظریه پرداز ایده راه حل نهایی یا فقط اجرا کننده دستورات؟ در مورد آدولف آیشمن حرف میزنم، از افسران بلند پایه آلمان نازی که شروع محاکمه اش تبدیل به روزی تاریخی برای یهودیان شد.
آیشمن، مردی که شیفته تفکرات هیتلر بود و به هر دری میزد که بخشی از دستگاه رایش سوم باشه، آدولف آیشمن 26 ساله بود که به حزب نازی اتریش ملحق میشه. او که نتونسته بود تحصیلاتش را تمام کنه در کارگاه خانوادگیشون مشغول کار میشه تا وقتی که به اس اس، نیروی ویژه پلیس نازی اضافه میشه. اس اسی که گروهی از وفادارترین افراد به آدولف هیتلر تشکیلش می دادند. آیشمن اول به عنوان سرجوخه در اردوگاه های کار اجباری کار می کرد و بعد به اداره مهاجرت یهودیان منتقل شد. خیلی زود به دلیل پیگیری و دقتش مورد توجه هیملر و هایدریش از فرماندهان اس اس و معتمدین هیتلر قرار گرفت. این دو نفر دنبال راهی برای پایان دادن به مسئله یهودیان در آلمان نازی بودند، راهی که اسمش را راه حل نهایی گذاشتن، راه حل نهایی طرحی بود که نتیجش شد هلوکاست.
آیشمن مامور شد که به بررسی طرح های مختلف راه حل نهایی بپردازه. او حتی به فلسطین رفت تا طرح انتقال یهودیان از آلمان به خاورمیانه را بررسی کند، اما در نهایت به دلیل تعارض بین ایجاد دولت یهودی با افکار نازی ها که معتقد بر خسارت و تضعیف حداکثری یهودیان بود این طرح رد شد، یک سال بعد آیشمن به وین اعزام شد و اداره مهاجرت یهود را تاسیس کرد. این اداره مسئول صدور مجوز به یهودیانی بود که دنبال ترک اتریش بودند و بخش بزرگی از دارایی های یهودیان رو هم به عناوین مختلف مصادره میکرد.
آیشمن خیلی پیشرفت کرد و تبدیل به یک افسر عالی رتبه شد. سال 1942 در اوج جنگ جهانی دوم مقامات دولت آلمان نازی و فرماندهان اس اس کنفرانس وانزی را در حومه برلین برگزار کردند و در این کنفرانس هاینریش طرح کلی راه حل نهایی را تشریح کرد، بر اساس این طرح تمام یهودیان اروپا به اردوگاه های مرگ در لهستان فرستاده میشدند تا کشته شوند، و آیشمن به عنوان مسئول و طراح اصلی روش های انتقال یهودیان به اردوگاه های مرگ و کوره های آدم سوزی انتخاب شد.
سال 1944 وظیفه تعیین تکلیف یهودیان مجارستان هم به آیشمن سپرده میشه، اون وظیفه خودش را در شرایط جنگی هم با نهایت دقت و پشتکار انجام می داد، با برنامه ریزی که کرد میلیون ها یهودی از تمامی اروپا راهی لهستان شدند، اردوگاه های اجباری کار و اتاق های گاز به راه افتادند و یکی از بزرگ ترین قتل عام های تاریخ اتفاق افتاد، گفته میشه اگر نقش موثر آیشمن بر سازماندهی اعزام یهودیان به اردوگاه های مرگ نبود آمار قربانی ها به مراتب کمتر می شد.
آیشمن به کارش ادامه داد تا وقتی که جنگ با شکست آلمان نازی تموم میشه و در بازداشت های بعد جنگ توسط ارتش آمریکا به عنوان خلبان با هویت جعلی دستگیر میشه، ولی تونست فرار کنه و تا ماه ها در آلمان مخفیانه زندگی که. او سال 1946 تونست با نام مستعار نیکلاس کلمنت با خانواده اش به آرژانتین فرار کنه، آرژانتینی که در آن زمان مرکز تجمع سران فراری آلمان نازی بود و گفته میشه با کمک کلیسای کاتولیک هم این فرار انجام شده. ولی بعد از 15 سال زندگی مخفیانه، با تشکیل و اعلام موجودیت اسراییل، یک هدف بزرگ تعیین میشه، شکار آیشمن، سرویس ضد جاسوسی اسرائیل موساد، تونست آیشمن را شناسایی کنه، کماندو های اسرائیلی سال 1960 موفق میشن در عملیاتی سری و سازماندهی شده او را دزدیده و به اسراییل منتقل کنند.
آدولف آیشمن سالها بعد از جنایات نازی ها وارد دادگاه اورشلیم شد و همه منتظر یک محاکمه بزرگ بودن، محاکمه آیشمن اولین دادگاه نازی ها در اسرائیل بود. دادگاه در برابر شاهدانی برگزار می شد که بعضیشان در اردوگاه های مرگ حضور داشتند. آنها یک به یک به جایگاه می آمدن و روایت خودشان را از کشتار در اردوگاه ها تعریف می کردند. آیشمن اما با خونسردی پشت محفظه شیشه ای فقط نگاهشان می کرد، انگار نه انگار که برای چه جنایت بزرگی محاکمه میشه.
محاکمه آیشمن هشت ماه طول کشید. در این دادگاه ها علاوه بر اتهامات زیادی که بهش زده شد، دادستان اون را هیولا خطاب کرد. آیشمن اما هیچ کدام از اتهامات را قبول نکرد و خودش روا یک آدم ساده و معمولی نشون داد که حتی به سوالاتی که ازش میپرسیدن خیلی ساده لوحانه جواب میداد تا اون چهره دیو صفت و هیولا گونه ای که ازش ساخته بودن رو مخفی کنه، اما بعدها مشخص شد که این نمایش آیشمن برای گول زدن دادگاه بوده، چون اسنادی به دست اومد که نشان میداد آیشمن در آرژانتین با نازی های فراری جلسه میذاشته و در مورد احیای نازیسم و ادامه فعالیتشان صحبت میکرده، دفاعیات وکلای آیشمن این بود که اون به لحاظ حقوقی مرتکب هیچ جرمی نشده، وکلا می گفتند آیشمن به عنوان کارمند موظف به تبعیت از دستورات بوده و چاره دیگه ای نداشته.
با این حال با شهادت شاهدان جنبه برنامه ریزی شده کشتار توسط شخص آیشمن خیلی خوب مشخص شد. در نهایت او در پانزده اتهام از جمله جنایت علیه بشریت و قوم یهود و جنایت جنگی مجرم شناخته شد و به اعدام محکوم شد. او 8 ماه بعد از محاکمه در زندان رمله دار زده شد. در شرایطی که گفته میشه موقع اعدام فریاد زده: زنده باد آلمان، زنده باد اتریش و زنده باد آرژانتین، من از قانون جنگ و پرچمم تبعیت کردم
نظر شما چه؟ آیشمن فقط یک کارمند بوده که مجبور به اطلاعت بوده؟ یا به قول دادستان هیولایی بوده که با اعتقاد به کاری که میکرده این جرم ها رو مرتکب شده؟
